در مورد سیاهی دندان بیشتر بدانیم!

رنگ دندان‌ها معمولاً سفید است و علت آن وجود مقدار زیادی کلسیم در مینا یا پوشش خارجی دندان است. البته رنگ لایه زیرین مینا یا عاج دندان سفید نیست و وقتی مینای دندان نازک می‌شود سایه‌های زرد و خاکستری مربوط به عاج در آن آشکار می‌شود و می‌تواند دندان‌ها را تیره تر نشان دهد. از این رو بطور طبیعی دندان‌ها می‌توانند به رنگ‌های سفید مایل به زرد و سفید مایل به خاکستری نیز دیده شوند.

رنگ دندان از عوامل خارجی نیز تاثیر می پذیرد و شاید کمی عجیب به نظر برسد که بگوییم گاهی هم سیاه می شود. سیاهی دندان یک امر طبیعی نیست و باید مورد پیگیری قرار بگیرد. ما در این مقاله به طور مختصر درباره علل سیاهی دندان، تشخیص، درمان و پیشگیری از آن صحبت خواهیم کرد.

سیاهی دندان یک امر طبیعی نیست و باید مورد پیگیری قرار بگیرد

چه عواملی باعث سیاهی دندان می شوند؟

سیاهی دندان ها می تواند ناشی از عوامل خارجی یا داخلی باشد. عوامل خارجی از خارج دندان ها را تحت تاثیر قرار می دهند، در حالی که عوامل داخلی (آسیب و پوسیدگی دندان) کار خود را از درون دندان آغاز و به سمت خارج پیشرفت می کنند. موارد عمده عوامل فوق عبارتند از:

• عوامل خارجی شامل بهداشت نامناسب دندان، استفاده از بعضی از خمیر دندان ها، مصرف مکرر غذا ها و نوشیدنی های خاص مانند قهوه، چای، شکلات و کولا، مصرف بعضی از داروها از قبیل آنتی بیوتیک ها و مکمل های آهن، استفاده از دخانیات شامل سیگار کشیدن یا جویدن تنباکو، آمالگام یا سولفید نقره به کار رفته در روش های ترمیم دندانپزشکی
• عوامل داخلی عمدتا عبارتند از حفره های ایجاد شده توسط باکتری ها، پوسیدگی، پالپ آلوده و دندان مرده

مصرف دخانیات از عوامل خارجی مهم در سیاه شدن دندان است

بهداشت ضعیف دهان و سیاهی دندان

تنها در کشورهایی مثل ژاپن، لائوس و ویتنام، آن هم در گذشته های خیلی دور، سیاهی دندان یک امتیاز محسوب می شده و زنان داوطلبانه اقدام به سیاه کردن دندان ها می کرده اند. اما امروز این رسم کاملا منسوخ شده و سیاهی دندان همه جا یک عارضه جدی قلمداد می شود.

تارتار سیاه

علت سیاهی دندان ها در بسیاری از موارد تارتار سیاه است که به دلیل عدم رعایت بهداشت دهان و دندان ایجاد می شود. استفاده نکردن از مسواک و نخ دندان باعث تجمع پلاک روی دندان ها می شود. پلاک مخلوطی از بزاق، باکتری، ذرات غذا و اسیدهای باکتریایی تولید شده از قند و نشاسته است و به مرور، در بالای خط لثه تبدیل به ماده سختی به نام تارتار می شود. تارتار ابتدا زردرنگ است. اما اگر بموقع درمان نشود بتدریج سبز، قهوه ای و نهایتا سیاه می شود. عوامل زیر در تسریع تشکیل تارتار سیاه موثرند:

• سیگار کشیدن
• رژیم های غذایی حاوی نشاسته و شکر
• نوشیدن مکرر مایعاتی مانند قهوه و شراب
• وارد شدن ضربه یا آسیب به مینای دندان

تارتار ابتدا زردرنگ است. اما اگر بموقع درمان نشود بتدریج سبز، قهوه ای و نهایتا سیاه می شود

علائم سیاهی دندان چیست؟

سیاهی دندان ممکن است در ابتدا به صورت لکه های قهوه ای یا خاکستری روی دندان شروع شود که به تدریج شروع به سیاه شدن می کند. گاهی محل این سیاهی درست بالای دندانها، زیر خط لثه است و این بیشتر در کودکان شایع است. اگر سیاهی ناشی از تارتار باشد، محل ایجاد آن معمولا روی دندانها در قسمت داخلی دندانهای جلویی و پایین یا خارج دندانهای آسیا می باشد. دندانهای سیاه ممکن است در مناطقی که مینای دندان از بین رفته است، سوراخ شوند.

درمان سیاهی دندان

دندان های سیاه را حتی با بهترین مراقبت خانگی نمی توان را اصلاح کرد و حتما نیاز به رسیدگی تخصصی دندانپزشکی دارند. دندانپزشک با معاینه دندان ها دلایل اصلی سیاهی را مشخص و روش های درمانی را توصیه می کند.

درمان سیاهی دندان نیاز به رسیدگی تخصصی دندانپزشکی دارد

جرمگیری

اگر دلیل اصلی سیاهی دندان تارتار سیاه باشد، در مراحل اولیه با مراقبت منظم و استفاده از دهانشویه فلوراید قابل درمان است. در مراحل بعدی نسبت به جرمگیری و سفید کردن اقدام می شود. وقتی تجمع تارتار شدید باشد، دندانپزشک با استفاده از ابزارهای خاص تارتار را می تراشد یا برای تخریب آن از امواج فراصوت (اولتراسونیک) استفاده می کند. حذف تارتار هم توسط جرمگیری سطح دندان (scaling) و هم جرمگیری عمیق در زیر خط لثه (root planing) صورت می گیرد.

رفع سیاهی دندان پوسیده

اگر دندان پوسیده باشد، استفاده از ابزارهای فوق کفایت نمی کند و دندانپزشک اقدام به برداشتن قسمت های پوسیده و پر کردن سوراخ محل پوسیدگی می کند. اگر پوسیدگی دندان به عاج یا پالپ دندان (قسمت داخلی و زنده دندان) رسیده باشد، وی ممکن است اقدام به عصب کشی کند. بعد از عصب کشی برای بازگرداندن ظاهر و عملکرد بهتر دندان روی آن تاج پرسلن گذاشته می شود.

کشیدن دندان

در مواردی که آسیب دندان آنقدر شدید باشد که نتوان آن را حفظ کرد، دندانپزشک ممکن است کشیدن دندان را توصیه کند. برای جبران دندان کشیده شده معمولا از ایمپلنت یا کاشت دندان استفاده می شود.

سیاهی دندان در کودکان

لکه های سیاه روی دندان کودک معمولاً مرتبط با مکمل ها و رژیم غذایی مصرفی است. عمده این مواد عبارتند از:

• مکمل های مایع آهن
• نوشیدنی های اسیدی مانند نوشابه های گازدار و نوشیدنی های ورزشی
• توت های تیره و غذاها و نوشیدنی هایی که با آنها درست می شوند
• سس های تیره رنگ مانند سس سویا، سس گوجه فرنگی و سس کاری

سایر علل سیاهی دندان در کودکان شامل موارد زیر است:

• مسواک زدن ناکافی
• استفاده بیش از حد از فلوراید
• استفاده بیش از حد از داروها یا ویتامین ها
• وارد شدن ضربه به دهان
• ضعف مینای دندان
• دیسپلازی عاجی نوع I

خبر خوب این است که لکه های سیاه موجود قابل درمان هستند. اگرچه بعضی برای از بین بردن آنها اقدام به روش های خانگی یا داروهای بدون نسخه می کنند، ولی امن ترین راه برای درمان لکه های سیاه مراجعه به متخصص دندانپزشکی کودکان است.

تصویر 1: تشکیل تار تار سیاه در کودکان، قبل از درمان

تصویر 2: برطرف کردن تارتار و سفید کردن دندان، بعد از درمان

پیشگیری از عارضه سیاهی دندان

اگر دندانپزشک برای نجات دندان اقدامات موثر را انجام داده باشد، پس از آن بسیار اهمیت دارد که توصیه های بهداشتی دهان و دندان رعایت شوند تا از تشکیل مجدد لکه های سیاه، تارتار یا پوسیدگی جلوگیری شود.

مصرف زیاد میوه جات و سبزیجات پر فیبر و آب به پیشگیری از سیاهی دندان کمک می کند

توصیه های پیشگیرانه محدود به سنین خاصی نیست و باید در کودکی و بزرگسالی رعایت شود. اهم این توصیه ها عبارتند از:

• استفاده از خمیردندانهای حاوی فلوراید و مسواک زدن دندانها حداقل دو بار در روز. افرادی که مستعد تجمع پلاک در دندان هستند بهتر است بعد از هر وعده غذایی مسواک بزنند
• استفاده از نخ دندان یا برس بین دندان حداقل یک بار در روز
• مراجعه منظم به دندانپزشک حداقل هر شش ماه یکبار (افراد مبتلا به پوسیدگی شدید به مراجعات بیشتری نیاز دارند)
• پیروی از یک رژیم غذایی سالم متشکل از میوه ها، سبزیجات و غلات سبوس دار و پرهیز از غذاها و نوشیدنی های شیرین
• پرهیز از مصرف محصولات تنباکو
• جلوگیری از خشکی مزمن دهان (این عارضه می تواند ناشی از مصرف برخی از داروها یا بیماری زمینه ای ایجاد باشد)

توصیه‎هایی برای کودکان

• از دادن مایعات شیرین، آبمیوه و نوشابه حاوی شکر به کودک اجتناب کنید. همچنین هرگز کودک را در حال نوشیدن بطری نخوابانید. این کار باعث پوسیدگی دندان می شود
• از به اشتراک گذاشتن ظروف غذا و غذای خود با کودک بپرهیزید. این کار باعث انتقال باکتری های مولد حفره دندان به دهان کودک می شود
• دندان های کودک خود را هر روز مسواک بزنید و نخ دندان بکشید