از آبسه دندان چه می‌دانید؟

آبسه دندان یک کیسه پر از چرک است که در اثر عفونت باکتریایی ایجاد می شود. آبسه به دلایل مختلف و در مناطق مختلف دندان ایجاد می شود و سه نوع عمده دارد. آبسه پری اپیکال (Periapical abscess) در انتهای ریشه دندان پدیدار می شود، در حالی که آبسه پریودنتال (Periodontal abscess) در لثه ها در کنار ریشه دندان، و آبسه لثه (Gingival abscess) روی لثه ایجاد می شود. ما در اینجا به طور خاص، آبسه دندان پری اپیکال را مورد بررسی قرار می دهیم. دندانپزشکان با توجه به شرایط، آبسه را به شیوه های گوناگونی درمان می کنند. در صورتی که آبسه دندان بدون درمان به حال خود رها شود می تواند منجر به عوارض جدی، و حتی تهدید کننده زندگی شود.

در تصویر فوق دندان مبتلا به آبسه با دندان سالم مقایسه شده و تاثیر آبسه دندان بر لثه نیز قابل مشاهده است.

علت آبسه دندان

آبسه دندان پری اپیکال هنگامی رخ می دهد که باکتری ها به پالپ دندان حمله می کنند. پالپ (Pulp) داخلی ترین قسمت دندان و شامل رگ های خونی، اعصاب و بافت همبند است. باکتریها ممکن است از طریق یک حفره دندانی یا ترک ناشی از آسیب، یا درمان های دندانپزشکی وارد پالپ شده، تا انتهای ریشه گسترده شوند و در انتهای ریشه دندان عفونت، تورم و التهاب ایجاد کنند. تجمع عفونت باعث آبسه می شود.

حفره های دندانی راه را برای ورود باکتری به قسمت پالپ و ایجاد آبسه هموار میکنند

علائم آبسه دندان

علائم و نشانه های آبسه دندان عبارتند از:

• درد دندان شدید، مداوم و ضربان دار که می تواند تا استخوان فک، گردن یا گوش نفوذ کند. درد معمولاً ناگهانی بروز می کند و با گذشت زمان شدت می یابد.
• حساس شدن دندان به دمای گرم و سرد
• حساس شدن دندان به فشار جویدن یا گاز گرفتن
• تب
• قرمزی و تورم لثه ها
• قرمزی و تورم صورت یا گونه
• حساس و متورم شدن گره های لنفاوی زیر فک یا گردن
• تغییر رنگ دندان
• پخش ناگهانی یک مایع بد بو، مزه دار، و شور در دهان و بعد از آن تسکین درد، که به دلیل پارگی آبسه ایجاد می شود.
• مشکل در تنفس یا بلعیدن

علائم اورژانسی

ممکن است همه علائم فوق با هم ایجاد نشوند ولی بعضی از آنها در صورت بروز نیازمند توجه فوری هستند. در صورت مشاهده این علائم باید سریعا به دندانپزشک، و در صورت عدم دسترسی به دندانپزشک به اورژانس مراجعه کرد. این علائم شامل تب، تورم در صورت، مشکل در تنفس یا بلع و گیجی است، که ممکن است نشان دهنده گسترش عفونت به عمق فک و بافت های اطراف و یا حتی سایر مناطق بدن باشند.

درد دندان از علائم اصلی آبسه است

عوامل خطر

عوامل زیر خطر ابتلا به آبسه دندان را افزایش می دهند:

بهداشت ضعیف دندان

عدم مراقبت مناسب از دندان ها و لثه، مانند مسواک نزدن منظم و استفاده نکردن از نخ دندان،  باعث تجمع تارتار در زیر لثه، خرابی دندان، و بیماری های لثه می شود و خطر ایجاد آبسه دندان را افزایش دهد.

کمبود فلوراید

منظور مقدار ناکافی فلوراید در دندانهاست که باید از طریق آب آشامیدنی، خمیر دندان یا دهانشویه حاوی فلوراید تامین شود.

رژیم غذایی سرشار از قند

مصرف مکرر غذاها و نوشیدنی های غنی از شکر مانند شیرینی ها و نوشابه ها، می تواند در ایجاد حفره های دندانی و تشکیل آبسه دندان نقش داشته باشد.

سوء تغذیه

منظور از سوء تغذیه در اینجا کمبود شدید ویتامین ها و مواد معدنی است.

خشکی دهان

خشکی دهان می تواند خطر پوسیدگی دندان را افزایش دهد. خشکی دهان اغلب به دلیل عوارض جانبی داروهای خاص یا مشکلات ناشی از پیری است.

رعایت بهداشت دهان و دندان و تغذیه مناسب از عوامل موثر در پیشگیری از مشکلات دندان از جمله آبسه دندان هستند

عوارض بی توجهی به آبسه دندان

اگر آبسه دندان تخلیه نشود، ممکن است عفونت به فک و سایر مناطق سر و گردن و حتی مغز منتقل شود. خطرناکترین حالت این است که آبسه منتهی به سپسیس (sepsis) شود. سپسیس عفونتی است که در کل بدن گسترش می یابد و تهدید کننده زندگی است. این خطر در افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند بیشتر است.

تشخیص آبسه دندان

علاوه بر معاینه دندان و اطراف آن، دندانپزشک ممکن است برای ارزیابی درد و حساسیت دندان ها به لمس یا فشار آزمایش های زیر را انجام دهد:

• وارد کردن ضربه خفیف به دندان
• تحریک عصب دندان با گرما یا سرما
• تحریک عصب دندان با تکانه های الکتریکی جزئی

وی همچنین با قرار دادن یک پروب بین دندان و لثه شکاف موجود یا میزان بافت از دست رفته را اندازه گیری می کند و ممکن است بر اساس علائم،  اشعه ایکس را توصیه کند. اشعه ایکس می تواند به شناسایی آبسه دندان و تعیین گسترش عفونت در مناطق دیگر کمک کند. گاهی نیز برای ارزیابی بهتر میزان عفونت سی تی اسکن توصیه می شود.

 تجویز آنتی بیوتیک

اگر عفونت محدود به محل آبسه باشد، ممکن است نیازی به آنتی بیوتیک نباشد. اما اگر عفونت به دندانهای اطراف، فک یا مناطق دیگر شما سرایت کرده باشد، احتمالاً برای جلوگیری از گسترش بیشتر آن آنتی بیوتیک تجویز می شود. برای افرادی که سیستم ایمنی آنها ضعیف است نیز آنتی بیوتیک توصیه می شود.

در این تصویر دو مورد از روشهای تشخیصی آبسه شامل تست حساسیت دندان و اشعه ایکس دیده می شود

درمان

هدف از درمان رفع درد و عفونت درد است. برای رسیدن به این هدف، دندانپزشک ممکن است یکی از روشهای زیر را انتخاب کند:

باز کردن آبسه با برش

دندانپزشک یک برش کوچک در آبسه ایجاد می کند، و اجازه می دهد چرک تخلیه شود. سپس محل را با آب نمک (محلول سالین) می شوید. گاهی یک لوله تخلیه لاستیکی کوچک در محل برش قرار می دهد تا به کاهش تورم و سهولت تخلیه کمک کند.

درمان کانال ریشه به روش اندودنتیک

اگر آبسه در اثر پوسیدگی یا ترک خوردگی دندان ایجاد شده باشد دندانپزشک به درمان کانال ریشه پرداخته، اقدام به جراحی اندودنتیک می کند. برای انجام این کار، ابتدا دندان و اطراف آن را بی حس می کند. سپس از بالا سوراخی به شکل کانال در دندان ایجاد می کند و از آن طریق به پالپ دسترسی می یابد. وی سپس چرک و بافت های مرده را از وسط دندان (پالپ) بر می دارد، داخل دندان (شامل عصب) را تمیز می کند و محفظه پالپ دندان و کانال های ریشه را با مواد پر کننده پر و مهر و موم می کند. همچنین، ممکن است برای تقویت دندان روی آن تاج بگذارد. اگر از این دندان ترمیم شده به درستی مراقبت شود، می تواند تا آخر عمر باقی بماند.

کشیدن دندان آسیب دیده

اگر دندان آسیب دیده باشد و ترمیم آن ممکن نباشد، باید کشیده شده، آبسه تخلیه شود تا عفونت رفع شود. کشیدن دندان در موارد زیر انجام می شود:

• پوسیدگی دندان و/ یا عفونت موجود در دندان بسیار گسترده تر از آن باشد که بتوان با سایر روش ها آن را درمان کرد.
• پارگی یا ترک خوردن دندان بسیار جدی باشد
• عفونت یا از بین رفتن بافت یا استخوان بین دندان و لثه جدی باشد

تجویز آنتی بیوتیک

اگر عفونت محدود به محل آبسه باشد، ممکن است نیازی به آنتی بیوتیک نباشد. اما اگر عفونت به دندانهای اطراف، فک یا مناطق دیگر شما سرایت کرده باشد، احتمالاً برای جلوگیری از گسترش بیشتر آن آنتی بیوتیک تجویز می شود. برای افرادی که سیستم ایمنی آنها ضعیف است نیز آنتی بیوتیک توصیه می شود.

گاهی دندانپزشک با دستیابی به بافت نرم کانال ریشه اقدام به برداشتن آبسه می کند

بهبودی آبسه دندان

در مرحله بهبودی می توان برای کاهش درد و ناراحتی از شستشوی دهان با آب نمک گرم، یا از مسکن ها و داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی استفاده کرد.

پیشگیری از آبسه دندان

جلوگیری از پوسیدگی دندان شرط ضروری جلوگیری از آبسه دندان است. برای این منظور اقدامات زیر توصیه می‌شود:

• استفاده از آب آشامیدنی حاوی فلوراید
• مسواک زدن منظم با خمیر دندان حاوی فلوراید
• استفاده منظم از نخ دندان یا تمیز کننده بین دندانی
• تعویض مسواک هر سه یا چهار ماه
• انتخاب غذاهای سالم و اجتناب از مصرف مواد قندی
• مراجعه منظم به دندانپزشک (6 ماه یکبار) و پاک سازی منظم و حرفه ای دندان ها توسط دندان پزشک