پیوند لثه چیست و چرا انجام می‌شود؟

پیوند لثه نوعی جراحی است که برای اصلاح اثرات عقب رفتن لثه (Gum recession) انجام می شود. عقب رفتن لثه که به آن تحلیل لثه هم گفته می شود، یک مشکل شایع است که 4 تا 12 درصد بزرگسالان را درگیر می کند، و زمانی رخ می دهد که به علت فرسودگی بافت لثه، قسمت بیشتری از ریشه دندان نمایان می شود. این رویداد می تواند باعث تشدید خرابی سطح ریشه، آسیب به استخوان نگهدارنده و افزایش حساسیت دندان شود.

عقب رفتن لثه تدریجی است و غالبا تا زمانی که شدید نشود مورد توجه قرار نمی گیرد، اما در صورت عدم درمان، می تواند منجر به از دست دادن دندان شود. لازم به ذکر است که پیوند لثه گاهی به دلایل زیبایی مانند اصلاح لبخند یا ترمیم آسیب های قبلی انجام می شود و شیوه کار در همه موارد یکی است. در صورتی که مایلید در مورد عمل پیوند لثه و چگونگی آماده سازی، انجام، و بهبودی آن مطالب بیشتری بیاموزید، به خواندن ادامه دهید.

تحلیل لثه باعث عقب رفتن آن و نمایان شدن بخش بیشتری از ریشه های دو دندان وسط شده است

انواع پیوند لثه

سه نوع پیوند لثه وجود دارد:

پیوند لثه آزاد (free gingival graft)

این روش ترجیحی برای افرادی است که لثه های نازکی دارند و برای افزایش حجم و جلوگیری از عقب رفتن آنها به بافت اضافی نیاز دارند. در این روش، مستقیما تکه کوچکی از بافت لایه بالایی سقف دهان برداشته می شود و توسط بخیه به ناحیه ای که به بافت لثه نیاز دارد پیوند زده می شود.

پیوند بافت همبند (connective tissue graft)

این متداول ترین روشی است که برای درمان عقب روی لثه از آن استفاده می شود. طی این روش، برش کوچکی در پوست سقف دهان (کام) ایجاد می شود، تکه کوچکی از بافت زیر آن، که بافت پیوندی زیر اپیتلیال نام دارد، برداشته می شود، و سپس با بخیه به بافت لثه تحلیل رفته متصل می شود. پس از برداشته شدن بافت همبند مورد نیاز برای پیوند، محل بریده شده در سقف دهان با بخیه دوخته می شود.

پیوند پدیکل (جانبی) (pedicle (lateral) graft)

این روش ترجیحی برای افرادی است که بافت لثه زیادی در نزدیکی دندانی که ریشه آن آشکار شده است دارند. بافت پیوند به جای سقف دهان، از لثه اطراف یا نزدیک دندان مورد نظر برداشته می شود. ابتدا بخش کوچکی از بافت پیوند بریده می شود به نحوی که یک لبه آن هنوز چسبیده باشد. سپس لثه بالا یا پایین کشیده می شود (بسته به اینکه دندان در فک پایین یا بالا واقع شده باشد) تا روی سطح ریشه آشکار شده دندان را بپوشاند. انتهای لثه با بخیه در جای خود دوخته می شود. این روش فقط در افرادی که بافت لثه زیادی در مجاورت دندان دارند قابل انجام است. پیوند پدیکل معمولاً موفق ترین نوع پیوند لثه است، زیرا جریان خون را در هیچ قسمتی از دهان قطع نمی کند.

سایر منابع پیوند

برخی از دندانپزشکان و بیماران ترجیح می دهند به جای استفاده از بافت سقف دهان یا لثه خود فرد، از مواد پیوندی موجود در بانک بافت استفاده کنند. گاهی نیز، از پروتئین های تحریک کننده ای استفاده می شود که قادرند توانایی بدن در رشد طبیعی استخوان و بافت بدن فرد را تحریک کنند. دندانپزشک می تواند بگوید که کدام روش بهتر جواب می دهد.

تصاویر مربوط به قبل (بالا) و بعد (پایین) از عمل پیوند لثه در دندان های جلو

عمل پیوند لثه

قبل از عمل

عمل پیوند لثه توسط پریودنتیست (متخصص جراحی لثه) انجام می شود. وی بر اساس شدت آسیب و نیازهای فردی نوع پیوند را توصیه می کند. پس از انتخاب نوع پیوند، لازم نیست بیمار کار دیگری انجام دهد.

نحوه عمل

در محل عمل بی حسی موضعی اعمال می شود. در موارد نادر، ممکن است پریودنتیست تصمیم به بیهوشی عمومی بگیرد. عمل پیوند طولانی نیست. پس از خاتمه عمل و تکمیل بخیه ها، از دهان شویه آنتی باکتریال برای شستن دهان بیمار استفاده می شود و دستورالعمل هایی در مورد نحوه مراقبت از پیوند تا بهبود کامل آن به وی داده خواهد شد.

بعد از عمل

بیمار می تواند پس از انجام عمل به خانه برود. البته، بهتر است فرد دیگری او را همراهی کند. چون داروهایی که به منظور کنترل درد به بیمار داده می شود ممکن است بر ایمن بودن رانندگی وی تاثیر گذاشته باشد. بیشتر بیماران می توانند از روز بعد از عمل به کار خود برگردند.

بهبودی بعد از پیوند لثه

معمولا پیوند لثه طی یک تا دو هفته کاملاً بهبود می یابد. ملاقات بعدی با پریودنتیست برای اطمینان از روند بهبودی و احیانا کشیدن بخیه ها ضروری است. بیمار خواهد توانست بعد از حدود دو هفته، از مسواک و نخ دندان استفاده کند. بهبود کامل ناحیه پیوند ممکن است یک ماه یا بیشتر طول بکشد، که به سلامت کلی فرد و نحوه مراقبت از دهان طی مرحله بهبودی بستگی دارد. توجه به توصیه های زیر در تسریع روند بهبودی موثر است:

تغذیه

در یکی دو هفته اول بهبودی، بیمار باید از غذاهای نرم و سرد استفاده کند تا آسیبی به پیوند وارد نشود. غذاهای سفت و گرم باعث سوزش و تحریک محل پیوند می شود. غذاهایی که معمولا برای دوران نقاهت توصیه می شوند عبارتند از: تخم مرغ به شکل نرم و مخلوط شده، ماست، سبزیجاتی که پخته و نرم شده اند، ماست، پنیر نرم، بستنی و ژلاتین.

سایر توصیه ها

• استفاده از دهان شویه ضد میکروبی برای جلوگیری از عفونت، تجمع پلاک بر روی دندان ها یا مشکلات پیوند
• اجتناب از مسواک یا نخ دندان تا زمانی که دکتر آن را بی خطر اعلام کند. مسواک زدن یا نخ دندان قبل از بهبود، می تواند زخم را باز، یا عفونت ایجاد کند.
• اجتناب از ورزش و سایر فعالیت های سنگین تا زمانی که دکتر اجازه دهد
• اجتناب از استعمال سیگار

تسکین درد و ناراحتی بعد از عمل

درد و ناراحتی تجربه شده به نوع پیوند بستگی دارد و از شخصی به شخص دیگر متفاوت است. در صورتی که پیوند از بانک بافت باشد، حداقل درد احساس می شود ولی اگر بافت را از سقف دهان برداشته باشند، ممکن است درد تا چند روز احساس شود. برای تسکین درد می توان از مسکن های بدون نسخه، مانند ناپروکسن استفاده کرد.

بعد از انجام پیوند لثه، ممکن است دندان ها مخصوصا نسبت به غذاهای سرد و گرم حساس تر از حالت معمول شوند. برای رفع این حالت می توان از خمیر دندان یا دهانشویه های مناسب استفاده کرد.

یک تا دو هفته اول بعد از عمل پیوند لثه بیمار باید از غذاهای نرم و سرد استفاده کند

عوارض پیوند لثه

عوارض پیوند لثه بسیار کم و نادر است. با این حال، ممکن است افراد موارد زیر را تجربه کنند:

• خونریزی و/ یا تورم لثه
• احساس لق شدن دندان ها (اگرچه فقط موقتی باشد)
• حساس شدن دندانها
• فضاهایی که بین دندان ها ظاهر می شوند
• عفونت، اگرچه بسیار نادر است

در موارد نادر، ممکن است بافت پیوند به درستی با محل پیوند سازگار نباشد. در این صورت، ممکن است لازم باشد که دوباره عمل انجام شود. بعلاوه، اگر بیمار از ظاهر جدید ایجاد شده در دهان خود راضی نباشد، پریودنتیست می تواند توسط عمل اصلاح لثه (gingivoplasty) ظاهر خوشایند تری برای آن ایجاد کند.

موارد اورژانسی بعد از پیوند لثه

اگر در اطراف محل پیوند خونریزی غیرمترقبه یا شدید اتفاق افتاد، یا علامت عفونت پس از جراحی ظاهر شد، باید هرچه سریعتر با دندانپزشک تماس گرفت. علائم عفونت شامل موارد زیر است:

• درد، تورم و کبودی غیر منتظره
• تب و چرک
• ادامه خونریزی بیش از 20 دقیقه، علیرغم اعمال فشار